Դաս 29.  (31.03-04.04)

ԹԵՄԱ՝  

• 33. Գազի ճնշումը:

1. Ինչո՞վ է պայմանավորված գազի «ինքնակամ» ընդարձակումը:
   Մոլեկուլները շարժվում են, իրար բախվում ու իրարից հեռանում։ Խտանալու համար ճիգ, ջանք է պետք գործադրել։
2. Ինչու՞ են գազերը ճնշում գործադրում անոթի պատերին:
   Որովհետև անոթի պատերը խանգարում են, որ գազի մոլեկուլները ընդարձակվեն։
3. Նկարագրեք 83-րդ նկարում պատկերված փորձը և պատասխանեք հետևյալ հարցերին.

փորձի ո՞ր արդյունքն է մեզ համոզում, որ՝
ա. գազի ճնշումն անոթի պատերին ստեղծ-վում է պատերին մոլեկուլների հարվածների շնորհիվ.
Մխոցը սեղմելիս, ռետինե հատակը փքվում է։
բ. գազը միատեսակ ճնշում է գործադրում անոթի պատերին: 

4. Նկարագրեք թաղանթավոր մանոմետրի կառուցվածքը: Ինչպե՞ս է այն աշխատում:
5. Սրվակը, որի բերանն ամուր փակված է ռետինե խցանով, դրեք օդահան պոմպի զանգի տակ: Զանգի ներսից օդը հանելիս խցանը դուրս է թռչում սրվակից: Ինչու՞:

դասի հղումը

1. Որո՞նք են քիմիական արդյունաբերության զարգացման նախադրյալները:Մեծ պահանջարքը, գիտության զարգացումը,Քիմիական արդյունաբերությունը ջրատար, էներգատար, հումքատար։
2. Ի՞նչ դեր ունի քիմիկան արդյունաբերությունը տնտեսության մեջ:Գիտա տեղնիկական  առաջնթաց է ապահովում արցյունաբերության այլ ճյուղերի հետ։Օգտագործվում է առողջապահության ոլորտում, մեքենա շինության մեջ, թեթև արցյունաբերությունում, և տնտեսւոթյան այլ ավել ճյուղերում։
3. Ի՞նչ տեղաբաշխման առանձնահատկություններ ունի սննդի արտադրության տեղաբաշխումը:Սննդի արցյունաբերության այն ձեռնարկուցյուները որոնք օգտագործում են արագ փչացող հումք տեղաբաշղվում են հումքի աղբյուրների մոտ։Իսկ արագ փչացող սնունդ արտադրող ձեռնարկություները տեղաբաշղվում են սպառման աղբյուրների մոտ(օրինակ հացի փուռ)։

15. Найдите в тексте ответы на вопросы и прочитайте их.
1. Что сказала мама девочке, когда пришла с работы? 
Мама сказала “Завтра мы идём в Большой театр. Это театр оперы и балета. Мы посмотрим балет «Щелкунчик». “
2. Каким представляла себе девочка Большой театр?
Она подумала, что театр, в который они завтра пойдут, будет огромный и красивее других.
Ведь не зря его назвали Большим. 
3. Какой балет смотрела девочка?
Девочка смотрела балет «Щелкунчик».
4. Кто написал музыку к балету?
Эту чудесную музыку написал великий русский композитор Пётр Ильич Чайковский.
5. Понравилась ли девочке эта музыка?
Да, ей очень понравилась эта песня.

201.Տրված ածանցավոր բառերում առանձնացրո՛ւ արմատը  և ածանցը։

Խնձոր-ենի, տ-գեղ, ան-հարմար, ան-զեն, ան-տուն, ան-գութ ,
դժ-բախտ, դժ-գոհ, լճ-ակ, շն-իկ, գառն-ուկ,  կանաչ-եղեն, միտ-ք,  լեռն-ցի, սար-եցի, գյուղ-ացի։

202.Առանձին սյունակներով դուրս գրե՛լ նախածանց, վերջածանց, ինչպես նաև թե՛ նախածանց, թե՛ վերջածանց ունեցող բառերը։

։

Նախածանց — Անհայտ,  անմտություն, հակաթույն, տգեղ, չկամ, արտապատկեր, ենթավարպետ, գերադաս, հարակից, ներգրավում,  ապաշնորհ, անթիվ։

Վերջածանց — խնձորենի, մթերային, կաղնուտ, միլիոնավոր, ցուցանակ, կղզյակ, հայրական, անհարմար, հավաքածու, լսարան, ծիծաղելի,մորթեղեն, միտք։

Նախածանց, վերջածանց — վերահաշվում, անհոգաբար, անհավատալի, տրամագծորեն, դժգոհություն, համատեղություն։

203.Փակագծերում տրված բայերը անհրաժեշտ քերականական ձևերով գրի՛ր նախադասության համապատասխան տեղերում։

1. Ընթացող գնացքի լուսամուտից երևնում էր մոտակա բնակավայրերի լույսերը, որոնք մի պահ անհետացան թանձրացող խավարում, ապա առկայծել են։ (երևալ, անհետանալ, առկայծել)
2. Հանգստյան տան բակում մարդիկ զբոսնում էին, երեխաները, ճոճանակների վրա նստած, որովում էին, իսկ մեղմ քամին բերել էր մոտակա սարերի զովությունը։ (օրորել, զբոնել, բերել)
3. Վարպետը անջատեց հաստոցը, վերցրեց նոր պատրաստած դետալը և համեմատեց գծագրի հետ՝ երբեմն ինչ-որ չափումներ անելով։ (վերցնել, անջատել, համեմատել)
4. Դաշնակահարի մատները սահեցին ստեղների վրայով, և դահլիճը ողողվել է հոգեպարար մի երաժշտությամբ, որն ալեկոծվել էին ունկնդիրների հոգիները։ (ալեկոծել, ողողել, սահել)
5. Ճամփեզրի խոտերի միջից հանկարծ մի աղվես հայտնվեց, որն անցավ ճանապարհի մյուս կողմն ու անհետացավ թփուտներում։ (անցնել, անհետանալ, հայտնվել)

204.Տրված բառերից առանձնացնե՛լ հականշային 10 զույգ։
Փութաջան, ամպոտ, դալար, ծույլ, ուսյալ, երկչոտ, հինավուրց, գագաթ,
օրինական, անջրդի, ապօրինի, ինքնահավան, նոսր, ողորկ, հեռավոր,
արատավոր, խորդուբորդ, ջրարբի, համարձակ, ջինջ, տգետ, հմուտ, ստորոտ,
թանձր, անբասիր։

Փութաջան-ծույլ
Ամպոտ-ջինջ
Թանձր-նոսր
Ուսյալ-տգետ
Օրինական-ապօրինի
Ստորոտ-գագաթ
Անջորդի-ջրարբի
Անբասիր-արատավոր
ողորկ-խորդուբորդ
Դալար-հինավուրց

180.Ժխտական ապ, դժ, տ, ածանցներով կազմի՛ր տրված բառերի հոմանիշները:
Անգույն-դժգույն, անբախտ-դժբախտ, անգետ-տգետ, անշնորհք-ապաշնորհք, անարդյունք-ապարդյուն, անօրեն-ապօրեն:

181.Առանձնացրո՛ւ այն բառերը, որոնք ժխտական նախածանց ունեն: Անարվեստ, անդեմ, անդուռ, անիվ, անսիրտ, անահ, անուշ, անմահ, անուն, դժոխք, դժգոհ, դժբախտ, դժնի, դժկամ, ապագա, ապարդյուն, ապերախտ, ապուր, ապաշնորհ, ապուշ, ապտակ, տարի, տկար, տհաճ, տպել, տգեղ, տխուր, չամիչ, չտես, չկամ, չարիք:

182.Գործողության անունը դարձրո՛ւ այդ գործողության հետ կապված առարկայի անուն:
Գրի՛ր գործածված ածանցները:

Քերել, գրել, կապել, քամել, թակել, ըմպել, բացել, գործել, խաղալ, ուտել, խմել, հագնել, ձգել,
փակել, խթանել, փաթաթել, ճոճել, գանձել, զսպել, ջնջել, ծածկել, կապել, օրորել:

182.Գործողության անունը դարձրո՛ւ այդ գործողության հետ կապված առարկայի անուն: Գրի՛ր գործածված ածանցները: Քերել, գրել, կապել, քամել, թակել, ըմպել, բացել, գործել, խաղալ, ուտել, խմել, հագնել, ձգել, փակել, խթանել, փաթաթել, ճոճել, գանձել, զսպել, ջնջել, ծածկել, կապել, օրորել: Քերիչ, գրիչ, կապիչ, քամիչ, թակիչ, ըմպելիք, բացիչ, գործիչ, ուտելիք, խմելիք, հագուստ, ձգան, փական, խթանիչ, փաթաթիչ, ճոճորան, գանձիչ, ջնջիչ, ծածկոց, կապիչ, օրորոց։

183.Ընդգծված բառակապակցությունները մեկական բառերով փոխարինի՛ր: Վանա լճի մոտ շրջանում մոտակայքում ընկած Ռշտունյաց լեռները հայտնի էին պղնձի, կապարի, երկաթի հանք ունեցող վայրերով,հանքավայրերով որոնք բազմաթիվ անգամներ բազում հիշատակվել են հայկական ձեռքով գրված ձեռագիր գրքերում: Բրոնզի ու երկաթի դարերի շրջաններից սկսած՝ հայկական լեռնոտ աշխարհում լեռնաշխարհում արդյունահանվում ու ձուլվում էին տարբեր մետաղներ, որը պատճառ էր դառնում, որ հանվող նյութերի անունները դառնային տեղերի անուններ տեղանուններ: Հետագայում հնէաբանությամբ զբաղվող գիտնականներն հնէաբանները ու երկրաբանությամբ զբաղվողները երկրաբանները այդ անվանումների միջոցով հայտնաբերում էին լեռներում գտնվող լքված փորված տեղեր ու մետաղ ձուլելու տեղեր մետաղաձուլարանները:

188.Տրված բառերը երեք խմբի բաժանի՛ր և դրանց տարբերությունը գրի՛ր:Եղնիկ, բարձրահասակ, այրել, առույգ, վազվզել, կարոտ, թռչկոտել, առյուծ, բարձրանալ, կրիա, դանդաղաշարժ, օգնել, փոթորիկ, հզոր, հուժկու, վագր, աղմկահույզ, զեփյուռ, ընթանալ, արցունք, արտասվել, դարավոր, խնդրել, վայրի:

189.Նախադասություններում տեղադրի՛ր տրված հոմանիշ բառերից մեկը:Ա. Փչեց մեղմ /քամի, Փչեց մեղմ /քամի, փոթորիկ/, և ծառերն օրորվեցին:Բոժոժավոր օձերը պոչի /կատարին, ծայրին/ ունեն զնգացող բոժոժներ:Քնած առյուծի վրայով մի մուկ /սլացավ, վազեց/:Տիգրան Պետրոսյանի /հակառակորդ, թշնամի/ տաղանդավոր շախմատիստ էր:

Պահանջվող նյութեր:

• Կիտրոնի հյութ կամ քացախ

• Ջուր

• Բամբակյա ձողիկ կամ վրձին

• Սպիտակ թուղթ

• Արտաքին ջերմության աղբյուր (սովորական մոմ, վառարան կամ արդուկ)

Փորձի ընթացքը:

1. Խառնել կիտրոնի հյութը կամ քացախը ջրի հետ (1:1 հարաբերակցությամբ)։

2. Վրձնի կամ բամբակյա ձողիկի օգնությամբ գրեք կամ նկարեք ինչ-որ բան սպիտակ թղթի վրա։

3. Սպասեք, մինչև հեղուկը չորանա և թուղթը նորից սպիտակ թվա։

4. Տաքացրեք թուղթը մոմի կրակի մոտ (զգույշ եղեք, որպեսզի այն չվառվի) կամ արդուկեք։

5. Տաքության ազդեցությամբ գրությունը կամ նկարը կդառնա տեսանելի։

Քիմիական բացատրություն:

Կիտրոնի հյութը կամ քացախը պարունակում են թթուներ, որոնք օքսիդանում են ջերմության ազդեցությամբ, ինչի արդյունքում թղթի վրա մնացած նյութերը դառնում են մուգ գույնի՝ հայտնաբերելով գրությունը։

Արդյունք:

Սովորողները հասկանում են թթուների հատկությունները, օքսիդացման գործընթացը և այն, թե ինչպես կարելի է կիրառել քիմիական երևույթները առօրյայում։

Արդյունքը որ անտեսանելի նկարածը երևացող է դառնում արդուկի ոգնությամբ։

1. Я всегда помогаю моей младшей сестре делать уроки.
2. Мы с братом написали письмо нашей бабушке.
3. Передай привет нашим общим знакомым.
4. Мы скоро подъедем к моему родному селу.
5. Я подарил диск моему старшему брату.
6. Я показал мои рисунки нашему учителю рисования.

1. Я написал письмо моему новому другу.
2. Благодаря хорошей погоде экскурсия прошла удачно.
3. Машина ехала по ровной дороге.
4. Самолёт приближался к Кавказским горам.
5. Демонстранты прошли по широким улицам.
6. Школьники готовились к трудному английскому экзамену по английскому языку.

1. Школьники написали поздравительную открытку своей первой учительнице музыки.
2. Птицы радуются весне.
3. Я написал письмо моему дяде.
4. Папа подарил сыну скрипку.
5. Я дал себе слово всегда говорить родителям правду.
6. Учитель учил детей письму, пению и арифметике.
7. Сегодня роботы помогают людям.

1. Моей подруге исполнилось двенадцать лет.
2. Мы подарили книги нашим друзьям.
3. Мы послали приглашения нашим учителям.
4. Школьники написали письмо известному композитору.
5. Гость рассказал нашим ученикам о профессии музыканта.
6. По вечерам бабушка рассказывает маленькой внучке интересные истории.

Բարև ձես ես կարճ կպատմեմ թե ինչ կար այդ թանգարանում։Այդ թանգարանում կայն հայտնի զինվորներ նկարները շորերը նույնիսկ զենքերը։Մենք հետո իջանք ներգևի հարգ այնտեղ նացիստական դրոշը կար և ссср-ի դրոշը, և այդ երկիրների զինվորների նկարներնել: և այնտեղ կար ակվարիում որի մեջ պատկերված էր արձանիկներով պատերազմը։

Մենք տեխնոլոգյային սարգել էինք բաժակներ գիփսից ծաղիկների համար։Մենք ծաղինկներ էինք ջրում։